Στις 10 Οκτωβρίου ήταν η Παγκόσμια Ημέρας Ψυχικής Υγείας και για άλλη μια φορά την «γιορτάσαμε» κάνοντας ανάλαφρα αστειάκια και αναπαράγοντας τα στερεότυπα που διαιωνίζουν το στιγματισμό ανθρώπων που ταλαιπωρούνται βάναυσα, χάνοντας στην άβυσσο ένα μεγάλο μέρος της ζωής τους.
Τα στερεότυπα
«Τι ασχολείσαι; Αφού είναι ψυχασθενής ο άνθρωπος»
«Ψυχάκι είσαι;»
«Για να τον σκότωσε, πρέπει να είναι σχιζοφρενής»
«Σιγά μην πάω σε ψυχολόγο. Τρελός είμαι;»
Αν δεν είχα σπουδάσει Ψυχολογία και αν δεν είχα δουλέψει 4 χρόνια με ανθρώπους με ψυχικά προβλήματα, ίσως να τα έλεγα κι εγώ, δεν ξέρω. Το σίγουρο είναι ότι οι περισσότεροι μιλάνε για την ψυχική υγεία χωρίς να έχουν ιδέα τι αντίκτυπο έχουν αυτά που λένε. Η πλειοψηφία θεωρεί ότι όσοι είναι ψυχικά ασθενείς είναι σχιζοφρονείς. Ότι σχιζοφρενείς και διπολικοί είναι το ίδιο πράγμα. Ότι η κατάθλιψη δεν είναι ψυχική ασθένεια γιατί «την έχουμε όλοι καμιά φορά». Ότι όποιος έχει ψυχολογικό πρόβλημα, ανήκει στο «τρελάδικο».
Και όλα αυτά στη μοναδική ίσως χώρα του δυτικού κόσμου όπου οι ψυχικά ασθενείς δένονται και κλειδώνονται, αρκετές φορές καταλήγοντας να πεθάνουν. Αυτά είναι φαινόμενα που έχουν εκλείψει από άλλες χώρες εδώ και 30 χρόνια, και αποδίδονται όχι στην έλλειψη γνώσεων από τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, αλλά στην υποστελέχωση των ιδρυμάτων και στην έλλειψη ευαισθησίας από την πολιτική ηγεσία.
Εκτός όμως από την Πολιτεία που δεν έχει απολύτως καμία πολιτική για την ψυχική υγεία, ευθύνονται και όλοι οι σύλλογοι ψυχολόγων και ψυχιάτρων, οι οποίοι διαχρονικά αποφεύγουν να θίξουν τα κακώς κείμενα και αφήνουν ανθρώπους αμφίβολης επιστημονικής κατάρτισης να λένε ανυπόστατα πράγματα στην τηλεόραση ή να κάνουν τηλεδιαγνώσεις, κάτι που είναι απολύτως αντιδεοντολογικό και αντιεπιστημονικό.
Κατηγορίες ψυχοπαθολογίας
Ας δούμε στα γρήγορα τις πιο βασικές κατηγορίες της ψυχοπαθολογίας, το πρώτο πράγμα που πρέπει να γνωρίζουμε:
- Αγχώδεις Διαταραχές, πχ Ιδεοψυχαναστική Διαταραχή (OCD) ή Μετατραυματικό Στρες
- Διαταραχές Διάθεσης, πχ Κατάθλιψη ή Διπολική Διαταραχή (Μανιοκατάθλιψη)
- Ψυχωσικές Διαταραχές, πχ Σχιζοφρένεια
- Διατροφικές Διαταραχές, πχ Νευρική Ανορεξία
- Διαταραχές Προσωπικότητας (αναλόγως τη χώρα και το σύστημα κατηγοριοποίησης)
Όλα τα παραπάνω δεν είναι κουτάκια και γι’ αυτό κάποιος μπορεί να έχει συμπτώματα από διαφορετικές κατηγορίες. Η διάγνωση δεν είναι κάτι εύκολο και πολλές φορές είναι κάτι στο οποίο το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό μπορεί να διαφωνεί. Καταλαβαίνετε λοιπόν γιατί είναι επικίνδυνο να κάνει διάγνωση ένας άσχετος και να λέει για κάποιο συνάνθρωπό του ότι πχ είναι «σχιζοφρενής».
Οι μύθοι για την ψυχική ασθένεια
Οι ψυχασθενείς είναι επικίνδυνοι. Όχι μόνο η συντριπτική πλειοψηφία των εγκλημάτων γίνεται από ανθρώπους που δεν έχουν κάποιο ψυχικό πρόβλημα, αλλά κάποιος που όντως έχει είναι πιο πιθανό να είναι το θύμα παρά ο θύτης.
Τα ψυχικά προβλήματα είναι σπάνια. Κι όμως, στατιστικά, ο 1 στους 4 ανθρώπους θα εμφανίσει κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας. Το νούμερο μας φαίνεται μεγάλο γιατί οι περισσότεροι θεωρούν την ψυχική ασθένεια κάτι αναγκαστικά αλλοπρόσαλο, όπως η σχιζοφρένεια (που ανήκει στην οικογένεια των ψυχώσεων). Ένα ψυχικό πρόβλημα δεν είναι πάντα εμφανές. Και όσο μικρότερη είναι η υποστήριξη του περιβάλλοντος, τόσο πιο δύσκολο είναι για το άτομο να αναζητήσει βοήθεια.
Οι ψυχικά ασθενείς δεν μπορούν να εργαστούν. Η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων με ψυχικό πρόβλημα, όχι απλά μπορούν αλλά πρέπει να εργάζονται. Σκεφτείτε μόνο πώς επιβαρύνει την ψυχολογία κάποιου η ανεργία και προσθέστε σε αυτό ένα σοβαρό ψυχικό πρόβλημα. Ένας άνθρωπος που ελέγχει την ψυχική του υγεία (με αγωγή ή/και ψυχοθεραπεία) μπορεί να εργαστεί, αρκεί να βρίσκεται σε ένα κατάλληλο επάγγελμα. Για παράδειγμα ένας άνθρωπος που παίρνει δυνατά φάρμακα προφανώς δεν μπορεί να είναι οδηγός λεωφορείου.
Στους τρελούς λέμε πάντα ναι. Στους «τρελούς» δείχνουμε συμπόνοια και κατανόηση και τους φερόμαστε όπως φερόμαστε στον καθένα, ανάλογα με την προσωπικότητά τους. Δεν υπάρχει μία αντιμετώπιση για τους «τρελούς», όπως δεν υπάρχει μία για τους «φυσιολογικούς».
Πώς προέκυψαν αυτοί οι μύθοι όμως; Κυρίως από τον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Η ψυχική υγεία δεν «πουλούσε» ποτέ, εκτός και αν ήταν συνώνυμο της εγκληματικότητας ή της μιζέριας. Ήρθε όμως η ώρα με τον ίδιο τρόπο να καταπέσουν. Τα τελευταία χρόνια βγαίνουν πολύ ωραίες ταινίες για την ψυχική ασθένεια, που αντικατοπτρίζουν το πραγματικό και σκληρό της πρόσωπο για αυτούς που ταλαιπωρούνται. Μερικές επιλογές είναιαυτές: Silver Linings Playbook, A Beautiful Mind, Girl, Interrupted, The Hours.
O κόσμος προχωράει, τα στερεότυπα αποδυναμώνονται, αλλά χρειάζεται ακόμα πολλή δουλειά. Ειδικά στην Ελλάδα πρέπει να ξεκινήσουμε από το μηδέν. Ενημερωθείτε λοιπόν και ενημερώστε και τους γύρω σας. Κάθε στερεότυπο ενισχύει το περιθώριο όπου σπρώχνονται οι άνθρωποι που μας έχουν ανάγκη. Μπορεί αύριο να είσαι εσύ, η μητέρα σου, ο σύντροφός σου ή το παιδί σου. Τι θα κάνεις τότε;
[youtube=https://www.youtube.com/watch?v=Pu7gAIpWRxw]
