Φαντάσου έναν πολύ δύσκολο άνθρωπο. Κάποιον που εκνευρίζεται πολύ εύκολα, που ό,τι και να του πεις το παρεξηγεί, κάποιον που είναι πολύ απρόβλεπτος, που παραπονιέται με το παραμικρό, που σ’ απειλεί συνέχεια ότι θα αυτοκτονήσει, που είναι ανίκανος να εμπλακεί ομαλά σε φυσιολογικές σχέσεις και κοινωνικές δραστηριότητες, που δηλώνει συνεχώς ότι θέλει να αλλάξει, αλλά δεν κάνει τίποτα γι’ αυτό και κατηγορεί πάντα τους άλλους. Σε χώρες όπως η Ελλάδα κατά πάσα πιθανότητα θα τον λέγαμε απλά μαλάκα, αλλά σε χώρες όπως η Αγγλία τον διαγιγνώσκουν με Διαταραχή Προσωπικότητας (εδώ θα ασχοληθούμε κυρίως με τη Μεταιχμιακή και την Αντικοινωνική/Ψυχοπαθητική). Υπάρχει μια συνεχής συζήτηση για το κατά πόσο η Διαταραχή Προσωπικότητας (Personality Disorder) είναι ψυχική διαταραχή που πρέπει στο peak της να αντιμετωπιστεί σε κάποια πτέρυγα ψυχικής υγείας. Υπάρχουν πολλές και διαφορετικές ΔΠ και προφανώς δεν είναι σωστό να τους βάζουμε όλους στο ίδιο τσουβάλι. Προφανώς όμως και αυτό δεν είναι ένα επιστημονικό άρθρο, αλλά ένα κείμενο όπου εκφράζω τις προσωπικές μου απόψεις για αυτά που ο ίδιος έχω δει. Και γι’ αυτό δε θα ασχοληθώ με τις ήπιες ΔΠ, που ο καθένας θα μπορούσε να συναντήσει στην κοινότητα, αλλά με αυτές που περιλαμβάνουν στη συμπτωματολογία τους τη χρήση ουσιών και βίας.
Αναμφισβήτητα, οι PDs, όπως τους λέμε εν συντομία εδώ, είναι άνθρωποι με προβληματικό παρελθόν, δύσκολα παιδικά και εφηβικά χρόνια, που συνήθως περιλαμβάνουν χρήση ουσιών και πιο σπάνια εγκλεισμό σε κάποιου είδους ίδρυμα. Κάπου εκεί έρχεται η διάγνωση της Διαταραχής Προσωπικότητας, επιτρέποντας πλέον στο άτομο να αποδίδει την κάθε στραβή του πράξη στην ψυχική του διαταραχή, θεωρώντας την ως σύμπτωμα, παρά την πλήρη συνείδησή της. Με απλά λόγια, το άτομο κερδίζει ένα άλλοθι. Μπορεί να φέρεται όπως θέλει και οι υπόλοιποι να πρέπει να τον δικαιολογούν επειδή πάσχει από Διαταραχή Προσωπικότητας.
Κάπως έτσι τον δικαιολογεί και το αγγλικό κράτος. Στις περισσότερες των περιπτώσεων, επειδή μια ΔΠ θα καταλήξει, βραχύχρονα, είτε σε μια φυλακή είτε σε μια πτέρυγα ψυχικής υγείας, το άτομο θα αποκτήσει πρόσβαση σε επιδόματα, τα οποία θα τον συντηρήσουν χωρίς την ανάγκη μόνιμης εργασίας. Η συνήθης αιτία εισαγωγής τους στο νοσοκομείο είναι είτε λόγω υπερβολικής δόσης (συνήθως καλούν οι ίδιοι το ασθενοφόρο) είτε οικειοθελής, με τη δικαιολογία ότι θέλουν να αυτοκτονήσουν. Μερικές φορές, τυχαίνει να είναι μέρες ή εβδομάδες πριν την επανεξέταση του επιδόματός τους.
Η εμπειρία όμως λέει ότι κάποιος που σηκώνεται από το σπίτι του, μπαίνει σε ΜΜΜ για να πάει στο νοσοκομείο, στήνεται στην ουρά στα Επείγοντα, περιμένει 2-3 ώρες υπομονετικά για να τον δουν, για να πει τελικά ότι θέλει να αυτοκτονήσει, είναι λίγο απίθανο να το κάνει. Γι’ αυτό και όταν εισάγονται στο νοσοκομείο με αυτή την αιτιολογία (μιλάμε πάντα για τα άτομα με ΔΠ) παρουσιάζουν μια εικόνα εντελώς διαφορετική από του αυτοκτονικού.
Όταν υπάρχει ιστορικό βίας και χρήσης ουσιών, η δική μου πτέρυγα κάνει με τον εισαχθέντα ένα behavioural contract, το οποίο λέει ότι αν προκύψει χρήση ουσιών ή βία, το άτομο παίρνει αυτομάτως εξιτήριο. Ένα μεγάλο ποσοστό “ασθενών” σπάει το συμβόλαιο και αν η πτέρυγα δε δώσει εξιτήριο θα είναι για κάποιο φιλανθρωπικό λόγο, πχ τις προάλλες, παρά το ότι ένας βίαιος ασθενής γύρισε μεθυσμένος 12.30 τη νύχτα, βρίζοντας το προσωπικό, του επετράπη να κοιμηθεί στο νοσοκομείο επειδή έξω χιόνιζε. Παρά το ότι στην πτέρυγα υπάρχουν ευάλωτα άτομα και παρά το ότι ο συγκεκριμένος έχει μακρύ ποινικό μητρώο, συμπεριλαμβανόμενης επίθεσης, ενώ ήταν μεθυσμένος, σε προσωπικό του NHS όπως εμείς.
Σε άλλες περιπτώσεις, τέτοιοι ασθενείς επειδή έχουν το δικαίωμα, κατά τη διάρκεια της εισαγωγής τους, να μπαινοβγαίνουν ελεύθερα στην πτέρυγα, έχουν βρεθεί να φέρνουν ναρκωτικά με σκοπό να τα πουλήσουν σε πρώην χρήστες-ασθενείς, ή να εκμεταλλεύονται οικονομικά ευάλωτους ασθενείς, να μονοπωλούν το χρόνο του προσωπικού ζητώντας συνεχή ενασχόλησ μαζί τους, να απαιτούν συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή (πχ βενζοδιαζεπίνες [Ζάναξ, Βάλιουμ κλπ], που συναντώνται και ως street drugs) και γενικά να διαταράσσουν την ομαλή αποθεραπεία άλλων service users.
Τα περισσότερα περιστατικά βίας στη δική μου μονάδα, με 6 πτέρυγες, δεν είναι από ψυχικά ασθενείς, πχ σχιζοφρενείς ή διπολικές διαταραχές, αλλά από διαταραχές προσωπικότητας. Παρ’ όλα αυτά, οι άνθρωποι αυτοί συνεχίζουν να εισάγονται στις πτέρυγες με την απειλή ότι θα αυτοκτονήσουν, παρά το ότι εμπειρικώς αποδεδειγμένα ελάχιστες φορές συνεργάζονται με το προσωπικό και αποφεύγουν να δεσμευθούν σε talking therapies και social groups, καθιστώντας έτσι εξ αρχής αναποτελεσματική την εισαγωγή τους.
Σε μια περίπτωση, που αποτελεί πλέον σημείο αναφοράς για διάφορα θέματα στη μονάδα μου, η “ασθενής” Τ. εισήχθη στην πτέρυγά μου μετά από υπερβολική δόση χαπιών (είχε καλέσει η ίδια το ασθενοφόρο). Παρουσίαζε τη συνήθη συμπεριφορά της ΔΠ, αλλά επειδή είχε πίσω της μια επιτυχημένη καριέρα ως σχεδιάστρια μόδας και μπορούσε να σταθεί σε συζητήσεις, όλα ήταν στην αρχή καλά. Μέσα σε εβδομάδες, η συμπεριφορά της Τ. άλλαξε. Έγινε πολύ απαιτητική, διέταζε το προσωπικό και τους ασθενείς, απειλούσε, έβριζε, χρησιμοποιούσε ναρκωτικά, αλλά πάντα εκφόβιζε λέγοντας ότι αν της δώσουν εξιτήριο, θα ξανακάνει απόπειρα αυτοκτονίας. Κατά την εισαγωγή της, αυξήθηκαν κατακόρυφα οι αναρρωτικές άδειες σε σημείο να υπάρχει πρόβλημα στελέχωσης της πτέρυγας. Ήταν μια πολύ δύσκολη περίοδος για να πηγαίνεις στη δουλειά, γι’ αυτό κι εγώ για ένα απλό κρυολόγημα επέλεξα να μην εκτός για δέκα μέρες. Στο τέλος, η Τζ. επιτέθηκε σε γιατρό σπάζοντας τα γυαλιά του, επειδή αρνήθηκε να της χορηγήσει βενζοδιαζεπίνες, επιτέθηκε σε νοσοκόμες, έσπασε έπιπλα της πτέρυγας και κατέληξε στην απομόνωση για προστασία των άλλων ασθενών και από εκεί σε αναγκαστική απόλυση από το νοσοκομείο.
Σε μια ακόμα χειρότερη περίπτωση, ασθενής που είχε υπογράψει behavioural contract, παρά τις προειδοποιήσεις για την verbally abusive συμπεριφορά του, όταν τελικά το προσωπικό θεώρησε ότι πρέπει να τον απομακρύνει, τους επιτέθηκε, έφτυσε στο πρόσωπο του ενός και απειλούσε συγκεκριμένα άτομα ότι θα τους περιμένει έξω από το νοσοκομείο για να τους μαχαιρώσει. Τελικά, το άτομο συνελήφθη και καταδικάστηκε. Οι συνάδελφοί μου ωστόσο, που δέχτηκαν τις απειλές, είναι ακόμα ανήσυχοι ότι κάποια στιγμή στο μέλλον ίσως τον συναντήσουν στο δρόμο.
Προσωπική μου άποψη είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι αφήνονται να είναι ανεύθυνοι για τις πράξεις τους. Αν και δεν έχει ξεκαθαριστεί αν η ΔΠ αποτελεί ψυχική διαταραχή, το σύστημα (τουλάχιστον εδώ) την αντιμετωπίζει ως τέτοια, με μηδαμινά θετικά αποτελέσματα και άπειρα αρνητικά, κυρίως ως προς τον αντίκτυπο που έχουν σε άλλους ασθενείς οι πράξεις των ΔΠ στις πτέρυγες.
Φαίνεται ότι οι συμβατικές μέθοδοι για την θεραπεία των ψυχικά ασθενών δεν βοηθούν καθόλου. Παραδόξως, ίσως ένα αυστηρό περιβάλλον, πχ ο στρατός, όπου δεν μπορείς να κάνεις του κεφαλιού σου και όπου τιμωρείσαι για κάθε παραμικρό λάθος, να βοηθούσε περισσότερο στην κανονικοποίηση της παραβατικής συμπεριφοράς τους. Ίσως πάλι όχι.
Επιμύθιο: η κοινωνία που ζούμε, παρά το ότι αδιαφορεί στην ουσία για τον άνθρωπο, επειδή θέλει να αποδείξει στον εαυτό της ότι επιτελεί το καθήκον της φροντίδας προς αυτόν, αντιμετωπίζει ως ψυχικά ασθενή και προσπαθεί να θεραπεύσει όποιον απειλήσει ή αποπειραθεί να αυτοκτονήσει. Δεν σου επιτρέπει να είσαι ψυχικά υγιής και να μη θες άλλο τη ζωή σου. Όπως δε σου επιτρέπει να είσαι ψυχικά υγιής και σκατοχαρακτήρας. Γι’ αυτό και συνεχίζει να εισάγει σε πτέρυγες ψυχικής υγείας με ευάλωτους ασθενείς άτομα με καταδίκες και ιστορικό βίας, επειδή τους έχει φορέσει την ταμπέλα της Διαταραχής Προσωπικότητας.
Μήπως επειδή τελικά (συνεχ από το επιμυθ.) η κοινωνία διατηρεί και τους δύο αντικρουόμενους ρόλους γιά τον εαυτό της και κατά σθνέπεια δεν τους “ανέχεται” στην ατομική συμπεριφορά; μήπως η… fake αυτοκτονική συμπεριφορά δεν είναι παρούσα κατα την ίδια αναλογία που είναι και σκατοχαρακτήρας;;
γιατρέ μου…