Συνέντευξη στον Ελεύθερο Τύπο και στη Δήμητρα Μποφυλάτου.
Τι σας ώθησε να γράψετε το «μυστικό του Λεβάντε;»
Η ανάγκη να διηγηθώ πραγματικές ιστορίες για το νησί όπου μεγάλωσα, τη Ζάκυνθο. Την οποία οφείλω να παραδεχτώ ότι κάποτε δεν αγαπούσα, γιατί συνδύαζε τα διαχρονικά συμπλέγματα της ελληνικής επαρχίας με το νεοελληνισμό που σημάδεψε τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Όταν όμως άρχισα να μαθαίνω για την ζακυνθινή κουλτούρα της προσεισμικής Ζακύνθου, ένιωσα ότι έπρεπε να μεταφέρω αυτή την εποχή στη δική μου. Και μάλιστα, με έναν πιο mainstream τρόπο, για να γνωρίσουν οι νεότερες γενιές εκείνη την εποχή μέσα από ένα φρέσκο μάτι, μακριά από τα ξύλινα κηρύγματα των λόγιων Ζακυνθινών, που σιχτιρίζουν ακόμα την Ένωση του 1864 για τον «ξεπεσμό» της Ζακύνθου.
Άλλο ένα βιβλίο για την Κατοχή; Τι διαφορετικό έχει να μας πει;
Έχει να πει άγνωστες ιστορίες όπως το ναυάγιο στην Αδριατική του πλοίου που μετέφερε Έλληνες αιχμαλώτους στην Ιταλία ή η διάσωση όλων των Εβραίων του νησιού, του μοναδικού σημείου του πλανήτη όπου δεν συνελήφθη κανένας Εβραίος στην Κατοχή. Ειδικά αυτή είναι μια πολύ όμορφη ιστορία που κακώς δεν διδάσκεται στα ελληνικά σχολεία. Την ώρα που οι Γερμανοί εκτόπιζαν τους εβραϊκούς πληθυσμούς σε όλη την Ελλάδα, στη Ζάκυνθο, με πρωτοβουλία του Δημάρχου και του Μητροπολίτη και σε συνεργασία με τις αντιστασιακές οργανώσεις, οι Εβραίοι φυγαδεύονταν σε αποθήκες και υπόγεια χάρη στην αυτοθυσία των Χριστιανών συμπολιτών και φίλων τους, γεγονός που έχει αποφέρει πολλές τιμές στο νησί από το κράτος του Ισραήλ, όπως ο τίτλος των «Δικαίων των Εθνών» για το Δήμαρχο Καρρέρ και το Μητροπολίτη Χρυσόστομο.
Γιατί πρέπει όλα τα βιβλία να έχουν και μια ιστορία αγάπης; Δε θα μπορούσε να ειπωθεί η ίδια ιστορία χωρίς δύο ερωτευμένους νέους;
Γιατί η αγάπη είναι το βασικότερο αρχέγονο κίνητρο. Ζωή χωρίς αγάπη είναι ένα ξερό άθροισμα ημερών. Οτιδήποτε κάνουμε στην ζωή το κάνουμε, κατά βάση, για την αγάπη. Και αν δεν είναι αγάπη για έναν άλλον άνθρωπο, θα είναι αγάπη για τη δόξα, για ένα θεό, για μια ιδέα. Σε όλα τα έπη, από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια μέχρι τον Άρχοντα των Δακτυλιδιών υπάρχει μια ιστορία αγάπης, πόσο μάλλον σε ένα απλό μυθιστόρημα για την Κατοχή. Στο συγκεκριμένο βιβλίο, ωστόσο, η σχέση των δύο νέων λειτουργεί και αφηγηματικά, για να ξετυλιχτεί το κουβάρι που υφαίνεται γύρω από τις υπόλοιπες ιστορίες.
Γιατί επέλεξες να γράψεις ένα βιβλίο για την Ζάκυνθο και να το τοποθετήσεις μάλιστα στο χωριό που μεγάλωσες;
Δεν είμαι σίγουρος ότι το επέλεξα εγώ. Όταν γεννιέται μια ιδέα στο μυαλό σου (και σε μένα γεννήθηκε ακούγοντας αληθινές ιστορίες για τη Ζάκυνθο της Κατοχής), αυτονομείται πριν καν καλά καλά το καταλάβεις. Κοιμάσαι και ξυπνάς νιώθοντας γρανάζια να γυρίζουν. Ακόμα και όταν νομίζεις ότι έχεις σταματήσει να επεξεργάζεσαι την ιδέα, συνειδητοποιείς ότι έκανες λάθος, γιατί εντελώς ξαφνικά σου έρχεται μια ανατροπή ή μια λύση σε ένα πρόβλημα που σε ταλάνιζε. Αντιθέτως, η χρήση του χωριού όπου μεγάλωσα ήταν απόλυτα συνειδητή και έγινε λόγω οικειότητας, για να έχω ένα σημείο αναφοράς στο οποίο ένιωθα ασφαλής.
Γράφετε στο βιβλίο: «Η εξουσία γεννάει καταπίεση και, όταν η καταπίεση συσσωρεύεται, γεννάει βία που στρέφεται εναντίον της εξουσίας, η οποία αμυνόμενη απαντάει με ακόμα μεγαλύτερη βία». Πώς μπορεί να υπάρξει κόσμος χωρίς κάποια μορφή εξουσίας;
Δεν μπορεί. Αυτό που μπορεί όμως να υπάρχει είναι μια σχετική ισορροπία ανάμεσα στην ελευθερία και την ασφάλεια, την πρόληψη και την καταστολή, το σεβασμό και την αδικία. Είναι μια διελκυστίνδα η εξουσία, κάποιοι τραβάνε από εδώ και κάποιοι από εκεί. Όσο δεν νικάει κανείς, υπάρχει ισορροπία. Αν όμως κάποιος είναι πιο δυνατός, τότε ο αντίπαλος γκρεμίζεται και μένει ένας νικητής. Η διαφορά είναι ότι στο παιχνίδι είναι καλό να υπάρχουν νικητές, αλλά στην κοινωνία όχι. Η ζωή δεν είναι αρένα για να πρέπει να επικρατήσουμε εις βάρος των άλλων. Είναι χωράφι όπου σπέρνουμε όλοι μαζί καρπούς για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε.
Υπάρχει κάποιο κοινό χαρακτηριστικό που μοιράζονται όλοι οι χαρακτήρες του βιβλίου;
Το μόνο κοινό χαρακτηριστικό είναι ότι όλοι δίνουν μια μάχη. Όχι στο Μέτωπο, ούτε καν αντιστασιακή, αλλά μια καθημερινή μάχη για να τα φέρουν βόλτα με την πείνα, τις απώλειες, το φόβο, την αβεβαιότητα. Κανείς δεν παραιτείται. Η παραίτηση δεν είναι επιλογή, πόσο μάλλον λύση, γι’ αυτό και ο καθένας παλεύει με τον τρόπο του. Όπως κάνουμε λίγο πολύ όλοι μας στον ακήρυχτο πόλεμο που βιώνουμε καθημερινά σε κατάσταση ειρήνης.
Θα ξαναγράφατε βιβλίο για την Ζάκυνθο;
Θα ξαναγράψω βιβλίο για την Ζάκυνθο. Το καλοκαίρι θα αρχίσω την έρευνά μου για τον σεισμό που ισοπέδωσε το νησί το 1953. Όπως τηλεγράφησε ο τότε βουλευτής στην κυβέρνηση, εκείνον τον Αύγουστο «η πόλις έπαψε υφιστάμενη». Η καταστροφή ήταν ολοκληρωτική και πολυεπίπεδη. Το νησί, όπου μέχρι και μισό αιώνα πριν ήταν το βάπτισμα του πυρός για ιταλικούς θιάσους της όπερας, αντικαταστάθηκε από ένα κακέκτυπο μοντερνισμού. Η ταχεία ανοικοδόμηση και η εισροή εργατών από άλλες περιοχές της Ελλάδας άλλαξε τη σύνθεση του πληθυσμού, με αποτέλεσμα πολλά έθιμα να χαθούν και να αλλοιωθεί το σατυρικό αλλά ρομαντικό ζακυνθινό πνεύμα της φάρσας και της καντάδας.
