Συνέντευξη στη Δωροθέα Αναστασιάδου
“Πότε μην κοιτάς πίσω. Το μόνο που θα βρεις είναι ό,τι άφησες ή ό,τι σε άφησε να φύγεις”. Έτσι μας συμβούλευε ο νέος συγγραφέας Στέφανος Λίβος στο τελευταίο του μυθιστόρημα ‘Όσα Χωράει Μια Στιγμή’ -κι έτσι κι έκανε. Δεν κοίταξε πίσω στις εκδόσεις Λιβάνη που τον άφησαν να φύγει και έβαλε πλώρη για τις εκδόσεις Διόπτρα για να μας χαρίσει σύντομα το “Μυστικό του Λεβάντε”, ένα νέο, ιστορικό μυθιστόρημα που στάθηκε η αφορμή για να τον συναντήσουμε. Κι αποδείχτηκε πως κι έξω από τις σελίδες των βιβλίων του, ο Στέφανος έχει πολλά να μας πει.
Γιατί έφυγες από τις εκδόσεις Λιβάνη;
Υπήρχαν διάφορα προβλήματα. Εγώ θεώρησα ότι το ‘Όσα Χωράει μια Στιγμή’ δε στηρίχτηκε όσο θα μπορούσε και αισθάνθηκα ότι απλά το εξέδωσαν μπας και ως δια μαγείας γίνει κάνα best-seller. Ενδεικτικά, αναφέρω ότι και οι δύο παρουσιάσεις του βιβλίου στην Ζάκυνθο και την Αθήνα έγιναν με δική μου πρωτοβουλία. Ο εκδοτικός οίκος απλά τύπωσε προσκλήσεις και αφίσες. Αυτό που με έκανε ωστόσο να ξεκινήσω τη διαδικασία για τη λύση του συμβολαίου ήταν οι οικονομικές εκκρεμότητες του εκδοτικού προς εμένα. Από 1000 κάτι ευρώ, μου έδωσαν με καθυστέρηση 400, ίσως από φόβο ότι θα προχωρούσε σε εξώδικο, και τα υπόλοιπα τα κάλυψαν με αντίτυπα του βιβλίου, που έχω τώρα και τα κοιτάω. Ίσως τα κάνω lego και φτιάξω κάνα κάστρο.
Ποια είναι η κατάσταση στα βιβλία και τους εκδοτικούς οίκους στην Ελλάδα του σήμερα;Είναι ελληνικό ή παγκόσμιο φαινόμενο;
Δεν μπορώ να έχω αντιπροσωπευτική γενική εικόνα, αλλά αυτό που αποκόμισα από διάφορους συγγραφείς μετά τη δημοσίευση της δικής μου εμπειρίας είναι ότι όλοι έχουν έστω μια αρνητική εμπειρία από εκδοτικούς οίκους. Θεωρώ ότι υπάρχουν ακόμα όμως εκδότες που σέβονται τους συγγραφείς και καταλαβαίνουν ότι η σχέση πρέπει να είναι ισότιμη. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η κατάσταση αλλάζει ριζικά λόγω της αυτοέκδοσης και αρκετοί μεγάλοι συγγραφείς αποφασίζουν να αποδεσμευτούν από εκδοτικούς οίκους και να προτιμήσουν το ποσοστό 70% κέρδους που προσφέρουν πλατφόρμες όπως οι Amazon. Η δική μου γνώμη είναι ότι θα αλλάξουν πολλά στο βιβλίο, αλλά εκδοτικοί οίκοι θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Θα επιβιώσουν αυτοί που μπορούν να προσαρμοστούν και να προσφέρουν στους συγγραφείς ένα ελκυστικό πακέτο. Ένας από αυτούς στην Ελλάδα θεωρώ ότι είναι ο εκδοτικός οίκος Διόπτρα, με τον οποίο θα συνεργαστώ στην έκδοση του “Μυστικού του Λεβάντε”, που θα κυκλοφορήσει το 2015. Με είχε κερδίσει από πριν ο τρόπος που στήριζε το βιβλίο γενικά, και όχι μόνο τις δικές του εκδόσεις, οπότε μόλις με προσέγγισαν απάντησα θετικά. Το ότι πρόθυμα δέχτηκαν όλες τις αλλαγές που πρότεινε ο δικηγόρος μου στο συμβόλαιο ήταν η πρώτη ένδειξη ότι αυτή τη φορά τα πράγματα θα είναι διαφορετικά.
Πως προέκυψε το Μυστικό του Λεβάντε;
Η ιστορία ξεκίνησε επειδή κάποιος ηλικιωμένος οικογενειακός φίλος που αφηγήθηκε ιστορίες από την Κατοχή στην Ζάκυνθο. Με ιντρίγκαρε πολύ και έτσι άρχισα να ψάχνω μόνος μου για εκείνη την εποχή και μετά από πολύ έρευνα άρχισε να γεννιέται στο μυαλό μου η ιστορία της Βιολέτας και του μυστικού της.
Τι διαφορετικό φέρνει από ‘ένα ακόμα βιβλίο για το παρελθόν’ ;
Για να είμαι ειλικρινής, δεν ξέρω. Εγώ θέλησα να πω μια ιστορία στην οποία πολλοί ίσως να δουν και φαινόμενα σημερινά, πχ το πώς ανέβηκε ο φασισμός και ο ναζισμός μετά τη λήξη του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου δε διαφέρει σχεδόν σε τίποτα με το πώς ανεβαίνει σήμερα. Ταπεινωμένα έθνη λόγω οικονομικής κρίσης, συντηρητικοποίηση της κοινωνίας και αποδιοπομπαίοι τράγοι στα πρόσωπα των μειονοτήτων. Αυτά υπήρχαν τότε, αυτά υπάρχουν και σήμερα.
Πες μου την πιο δυνατή στιγμή, σκηνή, πληροφορία ή ανάμνηση που προέκυψε από την έρευνα για το βιβλίο.
Δύο πράγματα: το πρώτο είναι η φτώχεια που δημιούργησε η Κατοχή. Θυμάμαι μια πραγματική ιστορία για έναν άνθρωπο ο οποίος μπήκε σε μαγαζί ζητιανεύοντας λίγη σταφίδα, η οποία όμως είχε τελειώσει. Ο άνθρωπος όμως πεινούσε τόσο που είδε στο πάτωμα κάτι ποντικόσκατα και θεωρώντας ότι ήταν σταφίδα, έπεσε στο πάτωμα και άρχισε να τα τρώει. Το δεύτερο είναι η διάσωση των Εβραίων του νησιού από μια ηρωική πράξη των τότε Μητροπολίτη Ζακύνθου και Δημάρχου, οι οποίοι αρνήθηκαν να δώσουν στο Γερμανό Φρούραρχο λίστα με τα ονόματα των Εβραίων του νησιού. Αντίθετα, τους φυγάδευσαν και οι Χριστιανοί τους έκρυψαν στα σπίτια τους διακινδυνεύοντας τις ίδιες τις ζωές τους. Είναι κρίμα τώρα να βλέπεις ότι το κράτος που δημιουργήθηκε με αφορμή εκείνο το ανελέητο κυνηγητό του εβραϊκού πληθυσμού τώρα κυνηγάει το ίδιο ανηλεώς τους Παλαιστίνιους. Είναι άλλο ένα παράδειγμα του πώς οι λαοί δεν μαθαίνουν τίποτα από την ίδια τους την ιστορία.
Είναι επίκαιρος ο εμφύλιος;
Δεν νομίζω ότι γίνεται πιο επίκαιρος. Η πόλωση μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς είναι μεγαλύτερη από ποτέ, αλλά ανάθεμα αν πλέον κανένας ξέρει γιατί είναι αριστερός ή δεξιός. Το χειρότερο είναι ότι νέα παιδιά, παιδιά που τελείωσαν προχθές το σχολείο, θεωρούν ότι ο φασισμός είναι κάτι καλό. Όσους κοροϊδεύαμε γιατί δεν ήξεραν τι γιορτάζουμε στις 28 Οκτώβρη έγιναν τώρα χρυσαυγίτες και σου μιλάνε για το ένδοξο παρελθόν της Ελλάδας, αλλά δεν έχουν ιδέα από Ιστορία. Αυτό το συφερτό της όψιμης αρχαιολατρείας σε συνδυασμό με τα χριστιανικά ήθη του παππού και τα βλαχομοντέρνα πρότυπα του STAR Channel θα τα πληρώσουμε πολύ ακριβά κάποια στιγμή. Μακάρι να κάνω λάθος.
Τα σόσιαλ μήντια: μέσο online journalism ή online marketing;
Και τα δύο, αναλόγως πώς θέλει κανείς να τα χρησιμοποιεί. Όσο χρήσιμα είναι ωστόσο για πληροφόρηση, τόσο επικίνδυνα είναι για παραπληροφόρηση. Ο δέκτης είτε της δημοσιογραφίας των πολιτών είτε του marketing πρέπει να έχει στη διάθεσή του μια ποικιλία από φίλτρα, διαφορετικά καταλήγει με έναν υπερδιογκωμένο εγκέφαλο που αδυνατεί να επεξεργαστεί το οτιδήποτε.
Η παρουσία σου στα Social Media είναι αισθητή και για την πολιτική επικαιρότητα. Αλλάζουν συνειδήσεις μέσα από το twitter ή το facebook;
Όχι. Παλιότερα ίσως να το πίστευα, αλλά πλέον λέω ξεκάθαρα όχι. Ένα μυαλό που δε θέλει να απορροφήσει μια πληφοροία, όσο και να το βομβαρδίσεις πχ με εικόνες από τη Γάζα ή με ειδήσεις που αναδεικνύουν τη διαφθορά της κυβέρνησης, δεν πρόκειται να τις δεχτεί. Ίσα ίσα που θα αμυνθεί, θα ενεργοποιήσει την επιλεκτική προσοχή και θα παρατηρήσει αυτό που συμφωνεί με τα γνωστικά του δεδομένα. Αυτό που ίσως κάποια στιγμή να κάνει το ίντερνετ είναι να σπέρνει αμφιβολίες σε κάποια πιο ανοιχτά μυαλά. Μόνο τα ανοιχτά μυαλά δεν φοβούνται τη νέα πληροφορία. Όλα τα υπόλοιπα καταναλώνουν και μηρυκάζουν τη σαβούρα.
Τι λείπει από την ελληνική κοινωνία και τι περισσεύει;
Νομίζω ότι λείπει η ελπίδα, το όραμα, αλλά πάνω απ’ όλα η ανάληψη των προσωπικών μας ευθυνών. Βλέπω ανθρώπους βιασμένους από τη σκληρή πραγματικότητα που υπομένουν τα πάνδεινα και όμως λένε “και τι να κάνεις; Δεν αλλάζει τίποτα”. Και έχουν δίκιο. Γιατί όσο δεν συνειδητοποιείς ότι δε φταίνε μόνο οι άλλοι, αλλά κι εσύ που δεν τους παίρνεις στο κατόπι, τότε ναι, δε θα αλλάξει τίποτα. Δεν ξέρω να άλλαξε ποτέ κάτι στην ιστορία χωρίς να κατέβηκαν άνθρωποι στο δρόμο ή χωρίς να πήρανε τα όπλα. Πότε έγινε σε ολόκληρη την ιστορία μια ριζική αλλαγή σε μια κοινωνία ανθρώπων που κάθονταν στο σπίτι τους και μοιρολογούσαν τη μαύρη τους τύχη;
Στο βιβλίο σου μιλάς αρκετά για την Κατοχή. Tι διδάγματα βγαίνουν από εκείνη την εποχή; Γιατί ξεχάσαμε το ναζισμό τόσο γρήγορα;
Από τη μία, γιατί αυτό μας αξίζει. “Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία” έγραψε ο Κάλβος. Εμείς δεν έχουμε τίποτα από τα δύο. Ας μη γελοιόμαστε. Όλη η χώρα υπήρξε αποπαίδι του ΠΑΣΟΚ, της ρεμούλας, του ρουσφετιού και της καλοπέρασης. Δε λέω ότι “μαζί τα φάγαμε” ή ότι “ζούσαμε πάνω από τις δυνατότητές μας”, αλλά αν είχαμε καλύτερα αντανακλαστικά, θα είχαμε απαιτήσει τιμωρίες για όσους έτρωγαν το δημόσιο χρήμα. Έφτασε να καταρρεύσει η χώρα και ποιος πλήρωσε για τη διαφθορά; Μόνο ο Τσοχατζόπουλος, που μπήκε φυλακή λίγο πριν μπει στον τάφο. Δεν χτίζεις όμως έτσι ούτε δημοκρατία ούτε σύγχρονο κράτος.
Γι’ αυτό τείνω να πιστέψω ότι ο ναζισμός είναι η τιμωρία μας, όπως και όλων των υπερφίαλων, συντηρητικών και αλλαζονικών λαών. Γι’ αυτό και μας αξίζει να ξανακούσουμε ερπύστριες, γιατί δε μάθαμε το μάθημά μας, παρόλο που πληρώσαμε το ναζισμό με πολύ αίμα και με πολύ χρήμα.
Πώς χτυπιέται ο εγχώριος ναζισμός; Υπάρχει απέναντί του εγχώριο αντιφασιστικό κίνημα;
Αυτό που βλέπω εγώ είναι ένα μιλιταριστικό αντιφασιστικό κίνημα. Και προφανώς, συναισθηματικά όλοι αυτό θέλουμε να κάνουμε με τους ναζιστές, ας μην το παίζουμε υπεράνω. Η λογική όμως λέει ότι με τη βία γεννάς περισσότερη βία. Άρα πώς θα καταπολεμηθούν οι ναζιστές; Θα τους σκοτώσουμε όλους; Έναν έναν; Και τις μανάδες τους; Και μετά τι; Εμείς που θα έχουμε γίνει το τέρας θα ξαναμιλήσουμε για ανθρωπισμό; Από την άλλη, δεν ξέρω και τι μπορείς να καταφέρεις με το διάλογο. Όταν κάποιος είναι τόσο καμένος που θεωρεί το Μιχαλολιάκο αγωνιστή, τι να του πεις; Από την άλλη δεν έχεις και κάποιον στην άλλη όχθη που να εμπνέει σεβασμό. Ποιον να του δείξεις; Τον Τσίπρα που φοράει την Παλαιστινιακή καφίγια και νομίζει ότι κάνει παρέμβαση; Το ΚΚΕ που σιωπά για τις απολύσεις από το Ριζοσπάστη, αλλά φωνάζει για όλες τις άλλες; Ή το Ποτάμι που είναι το πιο Όπου Φυσάει ο Άνεμος κόμμα μετά το ΚΕΠ του Αβραμόπουλου;
Ο Στέφανος Λίβος ζει και εργάζεται στο Λονδίνο. Είναι συγγραφέας και ψυχολόγος. Το νέο του βιβλίο, “Το Μυστικό του Λεβάντε” θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Διόπτρα.
